De universiteit van Exeter in Engeland voert jaarlijks een aantal wetenschappelijke studies uit. Het doel hiervan is het gedrag van dieren in hun natuurlijke omgeving in kaart te brengen. De resultaten van de onderzoeken worden onder andere gebruikt om te ondersteunen en te adviseren bij het beschermen van bedreigde diersoorten. De afgelopen 3 jaar heeft de universiteit een olifantenonderzoek uitgevoerd in het ‘Makgadikgadi Pans National Park’ in Botswana. Dit park is ontstaan doordat een meer ter grootte van Zwitserland duizenden jaren geleden is opgedroogd. Botswana is sowieso een olifantenland. Volgens de laatste tellingen bevinden zich in dit Afrikaans land meer dan 125 duizend olifanten.

Het onderzoek

Drie jaar lang werd een groep van 281 mannetjesolifanten in het nationale park bestudeerd. De bullen werden onderverdeeld in 4 leeftijdsgroepen. Pubers van 10 tot en met 15 en van 16 tot en met 20. Volwassenen van 21 tot en met 25 en de 26-plussers. Het bleek dat wanneer er minder oudere olifanten in de buurt zijn, de jongeren zich agressiever gedragen naar voertuigen, andere dieren en andere kuddes. Vooral de jonge pubers vertoonden sterk agressief gedrag tegen alles wat ‘niet-olifant’ is als ze alleen zijn. Dit zou erop kunnen wijzen dat geïsoleerde jonge olifanten een verhoogde dreiging vormen tegen mensen.

Volgens een van de hoofdonderzoekers is duidelijk geworden dat de aanwezigheid van meer ervaren, oudere olifanten in kuddes met mannetjes zorgt voor minder agressie. Dit komt onder andere doordat ‘de rust van de ouderen’ afstraalt op de jongeren die zich dan in een veiligere omgeving wanen. Wat zeer waarschijnlijk ook meespeelt is het feit dat de ouderen ‘de baas spelen’ en de jongeren corrigeren wanneer er sprake is van een gemêleerde groep.

Sociale rol van oudere bullen

Het is belangrijk te weten wat de redenen voor agressie van (jonge) olifanten tegenover mensen zijn. Naast het stropen, zijn die mens-dierconfrontaties een belangrijke reden voor het verwonden, verjagen of zelfs vermoorden van de grijze reuzen. Als het hoe en waarom van agressief gedrag goed in kaart zijn gebracht, kunnen er maatregelen genomen worden om die conflicten te voorkomen. Van oudere mannetjesolifanten werd wel eens gedacht dat ze weinig toevoegen aan het groepsproces. De vrouwen zouden de organisatie van de kuddes bepalen en de jongeren opvoeden. Maar uit de resultaten van dit onderzoek blijkt nu dat de oudere mannen een belangrijke rol spelen in het opvoeden van de jongeren. Dit is een waardevolle boodschap voor de natuurbeschermers. Het belang van een goede combinatie van leeftijden en seksen in groepen is aangetoond. Het is te hopen dat de overheden in Botswana rekening houden met de sociale rol van oudere bullen en stoppen met het verlenen van jachtvergunningen om bullen met grote slagtanden af te schieten.

Ook is weer eens gebleken dat gedegen praktisch onderzoek een grote bijdrage kan leveren tot succesvol management van de beschermingsprojecten. Minder olifant-mensconflicten zal een positieve invloed hebben op de aantallen en de groei van de kuddes in de toekomst.

© Tineke Hesper