Bijna iedereen kent de grondbeginselen van de evolutietheorie van Charles Darwin. Toen hij ruim anderhalve eeuw geleden zijn gedachtegang publiceerde, kon hij rekenen op veel discussie. Een aantal belangrijke wetenschappers uit zijn tijd kon of wilde er niet mee instemmen. Maar sindsdien heeft de kennis van de genetica in de 20ste eeuw een hoge vlucht genomen. Daardoor wordt de theorie zoals Darwin hem formuleerde meer en meer ondersteund en voor waar aangenomen. In het kort komt het hierop neer: de grote verscheidenheid aan soorten in de flora en fauna op aarde is ontstaan doordat sommige dieren uit een populatie beter waren aangepast aan de omstandigheden in hun leefomgeving dan hun soortgenoten.

Door die betere aanpassing hadden zij minder moeite zich te handhaven en te floreren. Zij kregen door natuurlijke selectie meer nakomelingen dan minder goed aangepaste dieren, zodat in de populatie de voordeligste eigenschap vaker ging voorkomen. Daardoor had de groep met de beste aanpassing uiteindelijk de overhand en kon overleven, terwijl de groep minder aangepaste dieren steeds kleiner werd en uiteindelijk uitstierf. Dit hele proces kostte vele generaties en vaak duizenden jaren voor kleine aanpassingen. Voor grotere aanpassingen (die bestaan uit een heleboel kleinere) waren miljoenen jaren nodig. Deze evolutie stopte uiteraard niet toen Darwin hem formuleerde, maar gaat nog steeds door. Sinds de mens het planten- en dierenleven intensief bestudeert zijn er belangrijke veranderingen in soorten waargenomen.

Klimaatverandering
Tientallen jaren van studie hebben vastgesteld dat dieren over de hele wereld grotere ‘uitsteeksels’ krijgen. Onder andere oren, snavels, poten en staarten blijken bij nieuwere generaties groter te zijn dan bij hun ouders. Volgens een fenomeen dat Allen’s regel wordt genoemd, hebben dieren in warmere klimaten vaak grotere uitstekende ledematen, die zij kunnen gebruiken om hun lichaamstemperatuur te regelen. Terwijl die uitstekende stukjes vaak minder veren of beharing hebben, hebben zij ook andere voordelen. Olifanten bijvoorbeeld hebben in hun oren meer bloedvaten, waar zij warm bloed door kunnen pompen en met de oren flapperen als een soort afkoelingssysteem. Hoe groter de oren, hoe meer hitte zij kwijt kunnen. In recente research hebben waarnemers algemene aanwijzingen gevonden van vergroting van deze lichaamsdelen (“van de Zuidpool tot de tropische delen van Australië”), die zij toeschrijven aan de opwarming van de aarde. “Eerder werden deze veranderingen vaak gezien als veroorzaakt door veranderde habitat of dieet. Nu ze zich wereldwijd en bij zoveel soorten zo uitgebreid voordoen, kunnen we niet anders dan concluderen dat klimaatverandering er een grote rol bij speelt.”, zegt Sara Ryding, een van de auteurs van het rapport.

Een enorme druk
“Als we het in de media over de klimaatverandering hebben, vragen mensen vaak dingen als ‘hoe kan de mens hier overheen komen’ of ‘welke technologie kan dit probleem oplossen’, maar het is hoog tijd dat we erkennen dat dieren hier ook last van hebben. Zij moeten zich ook aan deze veranderingen aanpassen, maar die veranderingen gaan veel sneller dan ooit tevoren. De klimaatsverandering die wij gecreëerd hebben, legt een enorme druk op de dieren. Sommige soorten zullen zich kunnen aanpassen, andere zullen uitsterven.”

“De vergroting van dit soort lichaamsdelen, zoals wij tot nu toe waarnemen, is nog betrekkelijk bescheiden en minder dan 10%. Het viel niet meteen op, tot we er speciaal op gingen letten. Wij hopen dat ons onderzoek zal helpen voorspellen welke diersoorten de meeste aanleg hebben voor snelle aanpassing en hoe dit van invloed zal zijn op het hele ecosysteem. Dat dieren veranderen betekent niet dat ze zich eenvoudig aanpassen aan een nieuw klimaat en dat dat dus oké is. Het betekent niet meer dan dat ze zich aanpassen om te overleven. Maar we weten niet wat de andere ecologische effecten zullen zijn en of alle soorten inderdaad in staat zullen zijn om zich voldoende aan te passen om te kunnen overleven.”